Εφηβεία: 10 συμβουλές για μια καλύτερη σχέση με το παιδί σας

Εφηβεία! Μία περίοδος της ζωής του παιδιού που την τρέμουν οι περισσότεροι γονείς αναφερόμενοι χαριτολογώντας ότι το παιδί τους περνάει εφηβεία από τα 5! Κι έστω κι αν εγώ έχω την τύχη προς το παρόν η κόρη μου να περνάει μια ήπια εφηβεία, μπορώ να κατανοήσω τους φόβους και τις ανησυχίες των γονιών για το αντίθετο. Μήπως να κατευνάσουμε τις δικές μας ανησυχίες μέσω της γνώσης ή της στήριξης; Σε αυτό το άρθρο θα βρείτε με απλά λόγια το τι είναι η εφηβεία, πώς αντιμετωπίζεται ψύχραιμα και θα σας δώσω και 10 συμβουλές που καλό είναι να ξεκινήσετε να τις υλοποιείτε όσο πιο σύντομα γίνεται ακόμα και πριν μπει το παιδί σας στην εφηβεία.

Αν τα παιδιά σας είναι στην προεφηβεία (8-13 ετών) σας συστήνω ανεπιφύλακτα το βιβλίο “Ανάμεσα στα Οκτώ και Δεκατρία” που είναι ένας εξαιρετικός οδηγός για να σας βάλει στο κλίμα της εφηβείας και να προετοιμάσετε κι εσάς και τα παιδιά σας.

Τι είναι η εφηβεία και πότε συμβαίνει;

Η εφηβεία είναι μια περίοδος της ζωής ενός ατόμου, την περάσατε κι εσείς άλλωστε, που καλύπτει το τέλος της παιδικής ηλικίας και φτάνει έως την ενηλικίωση. Συνήθως δηλαδή διαρκεί από τα 10-12 χρόνια του παιδιού, έως τα 18-21. Ναι, όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο μπορεί να διαρκέσει έως τα 21 καθώς δεν μιλάμε μόνο για τις ψυχολογικές αλλαγές ενός ατόμου αλλά και αλλαγές που αφορούν στο σώμα και κυρίως στον εγκέφαλο.

Και αυτό είναι κάτι που συνήθως ξεχνάμε οι γονείς των παιδιών στην εφηβεία. Τα παιδιά μας δεν θέλουν ηθελημένα να μας βασανίσουν ή να μας τιμωρήσουν. Οι αλλαγές στο σώμα τους αλλά κυρίως ο ανολοκλήρωτος σχεδιασμός του εγκεφάλου τους τα κάνει να συμπεριφέρονται πολλές φορές παράλογα ή ανώριμα καθώς οι κοινωνικές, σχολικές και οικογενειακές απαιτήσεις δεν συνάδουν με την ανάπτυξή τους. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλό τους μεταβάλλουν διαρκώς τον τρόπο επεξεργασίας των σκέψεων και των συναισθημάτων που σε συνδυασμό με την προσπάθεια αναγνώρισης της ταυτότητάς τους, του φύλλου τους αλλά και διεκδικώντας ανεξαρτησία καθιστούν την καθημερινότητά τους μια συνεχόμενη πρόκληση και για αυτούς αλλά και για τους γονείς τους και το γύρω περιβάλλον τους.

Η εφηβεία όμως δεν αποτελεί πρόκληση μόνο για τα ψυχοσωματικά θέματα αλλά και για τις κοινωνικές απαιτήσεις και αναζητήσεις τους, όπως η νέες κοινωνικές σχέσεις που καλούνται να συνάψουν με το άλλο ή το ίδιο φύλλο, η επαφή με άτομα που απαιτούν από αυτά ωριμότητα (βλ. καθηγητές) αλλά και η πορεία προς την επαγγελματική αποκατάσταση.

Φυσικά η εμπειρία της εφηβείας μπορεί να είναι διαφορετική για κάθε άτομο ανάλογα με τις προσωπικές ή κοινωνικές συνθήκες, το περιβάλλον και τις βάσεις που έχει πάρει από την παιδική του ηλικία. Οπότε μην βλέπετε την εφηβεία σαν μια επικείμενη καταστροφή. Βήμα βήμα και κατανοώντας το παιδί σας, τις ανάγκες του και τις αλλαγές που έρχονται ίσως καταφέρετε τελικά να δείτε την περίοδο αυτή ως μια εξαιρετική ευκαιρία να έρθετε κοντά με το παιδί σας, να γίνετε φίλοι (με όρια και ρόλους) και να περάσετε καλά!

Ο σημαντικός ρόλος της εφηβείας στην ανάπτυξη του ατόμου

Όσο κι αν δεν μας αρέσει να το παραδεχόμαστε, η περίοδος της εφηβείας είναι πολύ κρίσιμη για την ανάπτυξη ενός ατόμου. Μετά τα 10-12 έτη πραγματοποιούνται σημαντικές φυσικές αλλαγές στην εμφάνιση, όπως η αύξηση του ύψους, η ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων και η εκ νέου διάρθρωση του σκελετού.

Η τριχοφυία, η αλλαγή της φωνής, η ανάπτυξη του στήθους αλλά και η εμφάνιση της περιόδου αποτελούν για εμάς φυσικολογικές αλλαγές που όμως για ένα παιδί στην προεφηβεία μπορεί να αποτελεί αιτία φοβίας ή ακόμα και τρόμου. Κάτι τόσο ασήμαντο και καθημερινό για εμάς, μπορεί να ταρακουνήσει όλόκληρη την ψυχοσύνθεση ενός παιδιού. Εκτός από τις φυσικές αλλαγές, η εφηβεία προσφέρει επίσης την ευκαιρία για εξερεύνηση και καθορισμό της ταυτότητας, των αξιών και των στόχων.

Ωστόσο, η εφηβεία παίζει απίστευτα σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς οι έφηβοι αναζητούν ανεξαρτησία από την οικογένειά τους, δημιουργούν φιλίες και εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους. Όσο πιο σωστά καταφέρει να αντιμετωπίσει αυτά τα βήματα τόσο πιο ισορροπημένος ενήλικας θα γίνει.

Ένα ακόμα εξαιρετικό βιβλίο είναι το “Εφηβεία, η Μεγάλη Έκρηξη και πώς θα επιβιώσετε ως γονείς” από την Ελληνίδα ψυχολόγο και παιδοψυχολόγο Σοφία Ανδρεοπούλου και είναι απόλυτα εγκλιματισμένο στην ελληνική πραγματικότητα.

Αλλαγές στο σώμα και τον εγκέφαλο

Πάμε όμως να δούμε λίγο πιο αναλυτικά μερικές από τις σωματικές και εγκεφαλικές αλλαγές που βιώνει ένας έφηβος. Όσο κι αν θέλετε να τις περάσετε στα ψιλά γράμματα, πρέπει να θυμάστε ότι για αυτούς αποτελούν όλο τον κόσμο τους σε αυτή την φάση και ότι πρέπει να είστε δίπλα τους ανά πάσα στιγμή, να τους ενημερώνετε (πολλές φορές ακόμα πριν συμβούν) και να είστε δίπλα τους να ανακουφίζετε τις ανησυχίες και τις φοβίες τους και να απαντάτε στις ερωτήσεις τους.

Φυσικές Αλλαγές

1. Ανάπτυξη Σώματος:
   • Αύξηση του ύψους και του βάρους.
   • Ανάπτυξη μυών και σκελετικού συστήματος.
2. Ανάπτυξη Γεννητικών Οργάνων:
   • Εμφάνιση δευτερευόντων γνωρισμάτων, όπως μεγέθυνση στήθους και μεγέθυνση γεννητικών οργάνων.
3. Ανάπτυξη Δερματικών Αλλαγών:
   • Εμφάνιση ακμής λόγω αυξημένης έκκρισης σμήγματος

Νευρολογικές Αλλαγές

1. Αναδιοργάνωση Εγκεφάλου:
   • Αναδιοργάνωση των νευρικών συνδέσεων στον εγκέφαλο.
   • Ανάπτυξη νέων νευρώνων και συνάψεων.
2. Ανάπτυξη λειτουργιών που αφορούν τη λήψη αποφάσεων:
   • Εξέλιξη των λειτουργιών όπως η προσοχή, η σκέψη και η επίλυση προβλημάτων.
3. Ανάπτυξη συναισθηματικών κέντρων:
   • Ενίσχυση των περιοχών που σχετίζονται με τα συναισθήματα
4. Καλλιέργεια Κοινωνικών Δεξιοτήτων:
   • Ανάπτυξη των περιοχών που εμπλέκονται στις κοινωνικές δεξιότητες και την αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων.

Διαβάστε περισσότερα:

• Γονείς και έφηβοι – ποιοτικός χρόνος μαζί τους στην εφηβεία
• 15 χρήσιμα site για γονείς με παιδιά στην εφηβεία & εφήβους
• Εφηβεία: πως να μιλήσω στην κόρη μου πριν της έρθει περίοδος

Συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες

Και αφού καλύψαμε τις πιθανές αλλαγές που μπορεί να βιώσει ένας έφηβος, πάμε να δούμε που και πόσο μπορεί να τον επηρεάσουν αυτές.

Ένας έφηβος μπορεί να νιώσει:

Ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση: αυτό μπορεί να πηγάζει από τις αλλαγές στην εμφάνισή τους, την έλλειψη ικανοτήτων σε συγκεκριμένα θέματα, π.χ. ο αθλητισμός.

Στρες και αγχώδης διαταραχές : Οι αυξημένες προκλήσεις κυρίως λόγω των σχολικών απαιτήσεων αλλά και οι πιέσεις που μπορούν να δεχτούν από το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένο στρες και ακόμα και σε κρίσεις πανικού.

Συναισθηματική Αστάθεια: Η σταθερότητα και τα όρια είναι απολύτως βασικά για έναν έφηβο. Και αυτό δεν έχει να κάνει πάντα μόνο με την οικογένεια αλλά αρκετά και με τους φίλους. Ακόμα και μια μικρή αλλαγή στην ασφάλεια που τους δημιουργεί μια φιλία, π.χ. ένας καυγάς, μπορεί να τους φέρει τα πάνω κάτω στην ψυχολογία τους και να νιώσουν ότι έχει έρθει το τέλος του κόσμου.

Καταστάσεις Κατάθλιψης: Αν και μερικές φορές μας ακούγεται ακραίο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που έφηβοι νέοι κλείνονται τελικά τόσο πολύ στον εαυτό τους νιώθοντας μόνοι που τελικά οδηγούνται στην κατάθλιψη. Οι αιτίες πολλές και θα πρέπει να δράσει γρήγορα το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού. Μια από τις πιο συνήθεις αιτίες μπορεί να είναι η αναζήτηση της σεξουαλικής τους ταυτότητας.

Επιθετικότητα και Συμπεριφορικά Προβλήματα: Μεγάλος λόγος το τελευταίο διάστημα για τις παραβατικές συμπεριφορές των εφήβων. Τα αυξημένα επίπεδα ορμονών και η πίεση που δέχονται τα παιδιά σε συνδυασμό με μια χαλαρή οριοθέτηση από το περιβάλλον τους είναι ένας παράγοντας που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε.

Εξαρτήσεις: Δυστυχώς, η αναζήτηση ανεξαρτησίας, οι παρέες, ένα τοξικό οικογενειακό περιβάλλον κάνει τους εφήβους πιο ευάλωτους σε θέματα που αφορούν την εξάρτηση από ουσίες.

Δυσκολίες στις Σχέσεις: Είτε ένας έφηβος είναι εξωστρεφής ή εσωστρεφής, ο κίνδυνος να μην μπορεί να νιώσει άνετα μέσα σε μία σχέση, παντός είδους, είναι ορατή σε αυτή την περίοδο της ζωή τους. Δυσκολία στη συζήτηση, στην αποδοχή του διαφορετικού, στον έλεγχο του εγωισμού κ.α. είναι μόνο λίγοι από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις σχέσεις τους.

Πώς να αντιμετωπίσουν οι γονείς την εφηβεία

Και έρχεται τώρα αυτή η μεγάλη ώρα της δράσης. Γιατί καλά αναγνωρίσαμε τα πρώτα βήματα της εφηβείας, καλά είδαμε τι μπορεί να νιώσει ένα παιδί, εμείς τι κάνουμε για όλα αυτά; Κατανοούμε; Καθοδηγούμε; Προστατεύουμε; Ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση; Όλα αυτά και ακόμα περισσότερα! Στις επόμενες 10 συμβουλές θα δείτε ποιος πιστεύω ότι πρέπει να είναι ο δεκάλογος ενός γονιού για την περίοδο της εφηβείας του παιδιού του.

Αυτό για το οποίο όμως θέλω να σας παρακαλέσω είναι να προσπαθήσετε να έχετε με τον σύντροφο ή την σύντροφο μια κοινή απόφαση διαπαιδαγώγησης ώστε να μην ζαλίσετε το παιδί σας, να αποβάλλετε τον φόβο σας, το παιδί σας φοβάται πολύ περισσότερο για αυτά που του συμβαίνουν από εσάς, και να ξεκινήσετε όσο το δυνατόν γρηγορότερα να υλοποιείτε αυτά τα βήματα.

Συμβουλές για τους γονείς – Ο δεκάλογος του γονιού με παιδί στην εφηβεία

1. Επικοινωνία: Εάν θέλετε μια υγιή σχέση με το παιδί σας τότε χρειάζεται να έχετε μαζί του ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία. Πρέπει να είστε διαθέσιμοι όχι μόνο να μιλήσετε αλλά και να ακούσετε χωρίς επικριτική διάθεση αλλά με κατανόηση και αποδοχή. Ο έφηβος πρέπει να μπορεί να σας μιλήσει για τα συναισθήματά του, τις ανησυχίες και τις απορίες τους χωρίς φόβο ή ντροπή.
2. Κατανόηση: Ξέρω ότι δεν είναι πάντα εύκολο να δείχνουμε κατανόηση ή να αποδεχόμαστε τις εκρήξεις του και τις συμπεριφορές σου. Αλλά όσον αφορά τις αναζητήσεις του για την ταυτότητά του και για το ποιος είναι ή θέλει να γίνει καλό θα ήταν να είμαστε δίπλα του με υπομονή και συναισθηματική υποστήριξη.
3. Ενίσχυση Αυτοεκτίμησης: Μην ξεχνάτε να επιβραβεύετε τα επιτεύγματα και τις επιτυχίες του όσο μικρές κι αν είναι αυτές. Βοηθήστε το παιδί σας να πιστέψει στον εαυτό του και να έχει μια θετική εικόνα για αυτόν.
4. Όρια: Προσωπικά, αν μια λέξη θα έλεγα εγώ ότι είναι πολύ σημαντική (όχι μόνο για την εφηβεία φυσικά) είναι η λέξη όρια! Όταν υπάρχουν σαφή όρια τότε μπορεί να υπάρχει και αποτελεσματική επικοινωνία. Όρια όμως δεν σημαίνει καταπίεση. Χρειάζεται από τους γονείς ταυτόχρονος σεβασμός για την εκ φύσεων ανάγκη του παιδιού για ανεξαρτησία.
5. Καθοδήγηση, Όχι Υπερπροστασία: Αναγνωρίζω τις φοβίες σας γιατί τις έχω βιώσει κι εγώ. Η ανάγκη μας να κρατήσουμε το παιδί μας ασφαλή πολλές φορές όμως μπορεί να οδηγήσει σε υπερπροστασία. Μην αφήσετε τη σωστή καθοδήγηση την τελευταία στιγμή. Δώστε οδηγίες για την ασφάλειά του από νωρίς χωρίς φυσικά να το φοβήσετε και έπειτα με μικρά βήματα κάθε φορά δώστε του χώρο για τις επιλογές του.
6. Διαχείριση Στρες: Η εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης του στρες είναι ζωτικής σημασία για όλους του ανθρώπους. Από την άλλη όμως δεν έχουμε όλοι την ίδια ικανότητα αλλά ούτε και τα ίδια επίπεδα άγχους. Αν δείτε ότι το άγχος του παιδιού σας το οδηγεί σε καταστάσεις που δεν μπορείτε να ελέγξετε, μην διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ενός γιατρού.
7. Σεβασμός της Ιδιωτικής Ζωής: Οι έφηβοι χρειάζονται χώρο σε αυτή τη νέα φάση της ζωής τους ώστε να αυτονομηθούν. Προσπαθείτε να μην παραβιάζετε τον ιδιωτικό τους χώρο και να τους δείχνετε εμπιστοσύνη.
8. Πρότυπα Συμπεριφοράς: Κακά τα ψέματα, το πρότυπό τους είστε εσείς. Πρέπει να αποτελέσετε ένα καλό παράδειγμα ειλικρίνειας, συνέπειας και σεβασμού.
9. Επαγγελματική Καθοδήγηση: Με την εξέλιξη της εκπαίδευσης και της τεχνολογία, η επαγγελματική καθοδήγηση έχει μπει στη ζωή μας για τα καλά. Ως γονείς πρέπει να συζητάτε μαζί τους για τις επαγγελματικές προοπτικές και τις επιλογές τους χωρίς ωστόσο να καθρεφτίζετε στο πρόσωπό σας τις δικές σας επιθυμίες.
10. Αγάπη και Στήριξη: Νομίζω ότι το τελευταίο βήμα είναι περιττό να το αναλύσω. Άνευ όρων αγάπη και υποστήριξη για πάντα!

Αν δυσκολεύεστε στο κομμάτι του επαγγελματικού προσανατολισμού, τότε ενημερωθείτε από τους ειδικούς. Για Θεσσαλονίκη σας προτείνουμε να διαβάσετε εδώ και για Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα να διαβάσετε εδώ.

Διαβάστε περισσότερα:

• Ευωδιαστή εφηβεία
• 2 εξαιρετικά βιβλία με θέμα την εφηβεία και τη γενιά iGen
• Κεφάλαιο εφηβεία: Οι Τετάρτες με τη μαμά
• Πως είναι να είσαι έφηβος: δες αλλιώς 7 κλισέ καταστάσεις της εφηβείας

Αγαπητοί γονείς, αν παρόλα όσα διαβάζετε ή ακούτε, νιώθετε αδύναμοι να αντιμετωπίσετε τις αλλαγές του παιδιού σας και πιστεύετε ότι η εφηβεία του σας ξεπερνά, θα σας συμβούλευα με πολλή αγάπη να συμβουλευτείτε ένα ειδικό ώστε να ανακαλύψετε παρέα τι είναι αυτό που πρέπει να αλλάξετε ή να προσαρμόσετε στον τρόπο διαπαιδαγώγησής σας.

Επιπλέον, σε περίπτωση που νιώθετε ότι το παιδί σας, παρ΄ όλη την αγάπη που του δείχνετε, δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την εφηβεία, καλό θα ήταν να το παροτρύνετε να δεχτεί τη βοήθεια από έναν ειδικό, στον οποίο ενδεχομένως θα νιώσει πιο άνετα να πει όλα όσα το προβληματίζουν. Και όχι μη νιώσετε μειονεκτικά, ότι δηλαδή εσείς δεν ήσασταν αρκετοί! Πολλές φορές τα παιδιά μιλάνε πιο εύκολα σε έναν “ξένο” απ’ ότι στους γονείς τους. Άρα ξεπεράστε τον εγωισμό σας και βοηθήστε το παιδί σας να εξωτερικεύσει όλα όσα το απασχολούν!