Κομοτηνή η πόλη των αντιθέσεων

Σε 20 λεπτά με το αυτοκίνητο από την Ξάνθη, βρεθήκαμε ένα πρωινό του Φθινοπώρου στην Κομοτηνή, την πρωτεύουσα του νομού Ροδόπης της Θράκης, στην πόλη των αντιθέσεων, στην πόλη των διαφορετικών πολιτισμών και κουλτούρας. 

Η Κομοτηνή είναι μια πόλη πολύ διαφορετική από άλλες πόλεις της Ελλάδας, αλλά συγχρόνως και πολύ γοητευτική. Είναι μια πόλη όπου οι αντιθέσεις της δίνουν ζωή και έχει μάθει ανά τους αιώνες να ζει με αυτές. Ζει ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο, στο παραδοσιακό και στο μοντέρνο. Στους Χριστιανούς και στους Μουσουλμάνους, στις εκκλησίες και στα τζαμιά. Στις πολυκατοικίες και στα χαμόσπιτα. Στα νέα καταστήματα, στα παλαιοπωλεία και στα τενεκετζίδικα. Αυτή η πόλη είναι ένα ζωντανό πολιτισμικό μωσαϊκό.

Ποια είναι όμως η ιστορία αυτής της πόλης και έχει αυτό τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα;

Στα χρόνια του Βυζαντίου, στη Θράκη από όπου περνούσε η Εγνατία οδός, υπήρχαν κατά μήκος του δρόμου διάσπαρτα οχυρά. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και ένα ασήμαντο φρούριο που σε αυτό το 1207 μ. Χ. βρήκαν καταφύγιο πρόσφυγες από τη Βουλγαρία. Ο πληθυσμός του άρχισε να αυξάνεται και στις αρχές του 14^ου αι. σχηματίστηκε η πόλη Κομοτηνή ή αλλιώς Κουμουτζηνά. Στη συνέχεια του χρόνου, η πόλη αυτή έζησε ιστορικές εξελίξεις και πολέμους ώσπου με την πτώση του Βυζαντίου, πέφτει στα χέρια των Οθωμανών. Το 1344 μ.Χ. ξαναβαπτίστηκε, την ονόμασαν Γκιουμουλτζίνα και έζησε άλλους πέντε αιώνες στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στη μικρασιατική καταστροφή πολλοί πρόσφυγες ήρθαν στην πόλη προερχόμενοι από την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο και την Καππαδοκία. Φτιάξανε τους συνοικισμούς τους και από τότε ζήσανε και ζούνε αρμονικά στους μαχαλάδες τους μαζί με τους ντόπιους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους. Το νέο της όνομα, Κομοτηνή, το πήρε το 1920.

Στον δρόμο που αφήσαμε το αυτοκίνητό μας δέσποζε ο Ιερός Καθεδρικός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ένα κόσμημα για την πόλη, μεγαλοπρεπής, υπερυψωμένος,  με το καμπαναριό  του να σκίζει τον ουρανό,  χτισμένος σε περίοπτη κεντρική θέση. 

Στην καρδιά της πόλης το καταπράσινο πάρκο με τα πανύψηλα δένδρα, ανάσα οξυγόνου  για τους Κομοτηναίους και το μνημείο της πόλης, γνωστό ως “σπαθί”, ηρώο για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μας προσέλκυσε αμέσως την προσοχή μας. 

Διασχίσαμε τον πεζόδρομο της οδού Ερμού, ένα από τα πιο γραφικά μέρη της πόλης, που είναι και το παλιό  ιστορικό εμπορικό κέντρο  με την παραδοσιακή αγορά της.  Στον τόπο αυτόν διατηρείται ένας μεγάλος αριθμός παραδοσιακών κτισμάτων και μνημείων και γι αυτό  έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικός τόπος.

Στον πεζόδρομο αυτόν θαυμάσαμε και τον Πύργο του Ρολογιού, που χτίστηκε το 1884 από τον Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ και πήρε τη σημερινή του μορφή μετά από διάφορες αρχιτεκτονικές επεμβάσεις.  Δίπλα του  στέκει το Γενί τζαμί ή Νέο τζαμί από το 1585-1600  στην Μουφτεία της Ροδόπης, με τον μιναρέ του να σκίζει τον ουρανό. 

Σημαντικό μνημείο  για τους μουσουλμάνους είναι και το Εσκί τζαμί ή παλαιό τέμενος με τους δύο εξώστες, που χτίστηκε  το 1609 ή κατ΄ άλλους  το 1677-78. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, κοντά στο Ιμαρέτ της Κομοτηνής, ένα από τα αρχαιότερα σωζόμενα κτίρια στην Ευρώπη με οθωμανική αρχιτεκτονική, όπου και στεγάζεται το εκκλησιαστικό Μουσείο της πόλης.

Πολλά μουσεία κοσμούν την Κομοτηνή. Το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Λαογραφικό Μουσείο, το Βυζαντινό Μουσείο, αλλά και το Μουσείο Καραθεοδωρή, για να τιμηθεί αυτός ο σύγχρονος Έλληνας διακεκριμένος παγκοσμίως μαθηματικός, που καταγόταν από τη Θράκη.

Με έκπληξη  είδαμε πως  δίπλα στα μοντέρνα καταστήματα της υπάρχουν και μικρά μαγαζάκια με επαγγέλματα που από χρόνια πριν είναι ξεχασμένα στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ζαλιστήκαμε από τα πολύχρωμα τενεκετζίδικα  που  έμοιαζαν σαν να ήθελαν να μας ταξιδέψουν στα βάθη της Ανατολής. 

Εκείνο όμως που μας τράβηξε περισσότερο την προσοχή και μας γοήτευσε είναι τα πολλά παλαιοπωλεία που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης. Χιλιάδες παλαιά  αντικείμενα, κοσμήματα, μπακίρια, ναργιλέδες, καθρέπτες, ρολόγια και ό,τι άλλο παλαιό μπορεί να βάλει ο νους σας, περιμένουν τους αγοραστές τους. 

Η μυρωδιά από τον φρεσκοκαβουρντισμένο καφέ που καβουρντίζονταν μπροστά μας καθώς και τα  μαγαζιά με τα στραγάλια (λιμπλιμπλιά), τα λουκούμια, τα σουτζούκ λουκούμ (γεμιστό λουκούμι με καρύδι ή φυστίκι), τα γλυκά, τα μοσχομυριστά κουλουράκια μας κέντρισαν αμέσως το ενδιαφέρον και μας παρέσυραν να γεμίσουμε τις τσάντες μας με τα παραδοσιακά προϊόντα της πόλης. Μην παραλείψετε όταν επισκεφθείτε την πόλη να αγοράσετε και εσείς. Θα με θυμηθείτε για αυτή τη μοναδική νοστιμιά τους, αφού εξ άλλου η Κομοτηνή φημίζεται για αυτά της τα προϊόντα. 

Στα σοκάκια της παλιάς πόλης περιπλανηθήκαμε στο παρελθόν της. Σπίτια παλιά με πεσμένους σοβάδες, σφραγιστά παράθυρα, κατεβασμένα κεπέγκια, παλιά εργαστήρια και ανάμεσά τους να ξεπετάγονται οι μιναρέδες. 

Ακόμη υπάρχουν αυτοί οι συνοικισμοί, που ανάμεσα στα στενά και μικρά δρομάκια τους και στα γραφικά μαγαζάκια τους,  όλοι τους  συνυπάρχουν, κρατούν τα έθιμά τους και σε πείσμα των καιρών ακόμη και τα επαγγέλματά τους. Ίσως να είναι και οι τελευταίοι μάστοροι βαρελοποιοί, τενεκετζήδες, ακόμη και λούστροι. Χρησιμοποιούν ακόμη τα χέρια τους ως εργαλείο της δουλειάς τους και οι πινακίδες των μαγαζιών τους, όπως  “Μαχαιροποιείον”, “Σχοινοποιείον”, προδίδουν ακόμη την τέχνη τους.

Γύρω μας οι αντιθέσεις πολλές! Δίπλα σε μοντέρνες οικοδομές στέκουν σπίτια μικρά, φτωχικά, ξεθωριασμένα και άλλα αφημένα στο πέρασμα του χρόνου. Μικρά εμπορικά μαγαζάκια δίπλα σε μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων. Καφενεία παραδοσιακά δίπλα σε μοντέρνα καφέ. 

Όμως, το αποκορύφωμα της αντίθεσης είναι ο συνοικισμός των ρωμά-τσιγγάνων  στο τέρμα της οδού Αδριανουπόλεως. Σπίτια από λαμαρίνες, παιδιά μέσα στις λάσπες, γυναίκες να πλένουν τα ρούχα τους στη σκάφη στο δρόμο, χωρίς αποχέτευση και δίχως ρεύμα. Ένας συνοικισμός 3.000 ανθρώπων που ζουν  οι περισσότεροι με επιδόματα και ελάχιστοι από κάποια μεροκάματα που κάνουν κατά διαστήματα.  Η παραγκούπολη της αθλιότητας που περιμένει εδώ και χρόνια να πάρει τέλος, αλλά δυστυχώς έως τώρα ακόμη δεν έχει υπάρξει λύση.

Όταν βρεθήκαμε στην κεντρική πλατεία  της πόλης, βρεθήκαμε ανάμεσα σε νέους ανθρώπους, γιατί στην Κομοτηνή εδρεύει το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και παντού είδαμε νέους ανθρώπους που δεν χάνουν ευκαιρία και όταν βρίσκουν καιρό να ξεχύνονται στους δρόμους της, στις πλατείες της, στα καφέ της και στα πολύ γραφικά στέκια για φαγητό. Ο μεγάλος αριθμός φοιτητών που ζουν και σπουδάζουν στην Κομοτηνή τόνωσε κατά πολύ τη ζωή της πόλης. 

Η πλατεία της Κομοτηνής είναι ένας  όμορφος χώρος με σιντριβάνια, με εμπορικά μαγαζιά, με καφέ  και δικαίως διεκδικεί  μερίδιο από τη σύγχρονη πόλη.

Κάθε Τρίτη γίνεται μεγάλο παζάρι που αποτελεί πόλο έλξης για τους κατοίκους της πόλης, αλλά και για τη γύρω περιοχή. Οι αντιθέσεις πολλές. Χρώματα πολλά. Γλώσσες διάφορες. Ελληνικά, Πομάκικα, Τούρκικα, Ρώσικα, Βουλγάρικα. Μία πανδαισία χρωμάτων επικρατεί παντού. Κομμοτηναίες ντυμένες με σύγχρονα ρούχα, μουσουλμάνες σε μεγάλη ηλικία ντυμένες στα μαύρα με άσπρες  μαντίλες, νεότερες μουσουλμάνες ντυμένες με τα μαντό τους φορώντας μαντίλες στο κεφάλι τους, αλλά και κορίτσια μικρότερης ηλικίας με πολύχρωμες μαντίλες.

Η Κομοτηνή είναι μια πόλη των αντιθέσεων, μια πόλη γεμάτη χρώμα και ζωή. Είναι ένα κράμα διαφορετικών πολιτισμών που δίνουν μια γοητεία και ένα μυστήριο σε αυτή την ξεχωριστή πόλη της Θράκης. Και αυτή κατορθώνει να παντρέψει όλα αυτά τα ανόμοια στοιχεία και να τα συνταιριάσει.

Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής χορτασμένοι από την ποικιλία των εικόνων που είδαμε και τις αντιθέσεις. Τα κλειδώσαμε καλά στο μυαλό μας ως ανάμνηση αυτής της Θρακικής πόλης με την υπόσχεση πως πολύ σύντομα θα ξαναβρεθούμε και πάλι  κοντά της.

Info:  Πολύ κοντά στην πόλης βρίσκονται και οι θαυμάσιες παραλίες, όπως το Πόρτο Λάγος, το Φανάρι με την υπέροχη παραλία της Αρωγής και η Μαρώνεια. Περισσότερες πληροφορίες στην ανάρτηση για τη Θράκη.