Λίγο πριν το τέλος της Αποκριάς και αφού ήδη σας έχουμε κάνει τις προτάσεις μας για ταξίδια στην Ελλάδα αλλά και σας προτείναμε πολλούς αποκριάτικους προορισμούς με ιδιαίτερα έθιμα για τις εξορμήσεις σας, δεν θα ήθελα να παραλείψω να σας προτείνω, εάν βρίσκεστε στην Βόρεια Ελλάδα, να επισκεφτείτε και το καρναβάλι του Σοχού. Εμείς αν και μένουμε στη Θεσσαλονίκη και είχαμε ακούσει πολλά για το έθιμο των κουδουνοφόρων στον Σοχό, δεν έτυχε να βρεθούμε τέτοιες μέρες στην περιοχή. Πέρυσι όμως, μας ξεσήκωσαν φίλοι μας που μένουν εκεί να τους επισκεφτούμε την Κυριακή της Αποκριάς και μείναμε εντυπωσιασμένοι από όσα είδαμε. Οι κουδουνοφόροι ήταν εξαιρετικοί! Το δε καινούριο τοπικόλαογραφικό μουσείο του Σοχού ήταν εξαιρετικό!
Αποκριά στον Σοχό
Φτάνοντας στο χωριό εντυπωσιαστήκαμε με τον πόσος κόσμος ήταν μαζεμένος! Όλα τα μαγαζιά κατά μήκος των δρόμων ήταν γεμάτα κόσμο και ακούγονταν μουσικές. Μουσικοί έπαιζαν κλαρίνα και ζουρνάδες στους δρόμους και γύρω τους χόρευε ο κόσμος. Ανάμεσά τους τριγυρνούσαν οι λεγόμενοι κουδουνοφόροι που ξεχώριζαν με την ιδιαίτερη φορεσιά τους. Ο ήχος από τα κουδούνια τους είναι τόσο ιδιαίτερος που λες και ταίριαζε με τις μουσικές! Δεν έλειπαν φυσικά και οι μυρωδιές από τα παραδοσιακά πιτάκια, τους λουκουμάδες αλλά και τα σουβλάκια που πραγματικά σε τρέλαιναν!
Ο Σοχός είναι μία κωμόπολη του Νομού Θεσσαλονίκης (Δήμος Λαγκαδά) και βρίσκεται βόρεια της λίμνης Βόλβη. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 675 μέτρων, αμφιθεατρικά στους πρόποδες του πρώτου υψώματος της οροσειράς Βερτίσκου και απέχει 52 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.
Παρωδία Γάμου
Το πρωί της Κυριακής της αποκριάς τελείται στον Σοχό εικονικός παραδοσιακός γάμος. Ντόπιοι κάτοικοι κρατάνε το έθιμο και κάθε χρόνο ένας άντρας είναι ντυμένος νύφη ενώ άλλοι είναι ντυμένοι ως το σόι της νύφης. Σε κάποιο σπίτι με το δικό του σόι ντύνεται και ο γαμπρός. Ο κουμπάρος πάει και παίρνει την νύφη από το σπίτι της και αφού γίνει ο “γάμος” το ζευγάρι των νεόνυμφων επιστρέφει στην πλατεία για να γίνει το γλέντι του με τη συμμετοχή του κόσμου.
Δεξιά: Οι κουδουνοφόροι συχνά σκύβουν το κεφάλι μπροστά, πλησιάζοντας την ουρά της κεφαλοστολής στο έδαφος, μιμική πράξη γονιμοποίησης της γης με σκοπό την καρποφόρα βλάστηση των καλλιεργειών τους.
Οι κουδουνοφόροι του Σοχού
Σύμφωνα με την παράδοση, η κωδωνοφορία των Μέριου (κουδουνοφόρων) έχει σχέση με τον θρύλο της πολιορκίας που υπέστη ο Άγιος Θεόδωρος και οι στρατιώτες του στην περιοχή και στο τέχνασμα που επινόησε να φορέσουν δέρματα αιγοπροβάτων για να διασπάσουν την πολιορκία. Έχει όμως σχέση και με τις τελετές που γίνονταν από αγρότες και κτηνοτρόφους του παρελθόντος από τον χειμώνα προς την άνοιξη για να ενδυναμώσουν την καρποφορία της γης.
Οι Κουδουνοφόροι ή αλλιώς Μέριου δεν είναι τρομακτικοί! Είναι θα έλεγα απόκοσμοι και ταυτόχρονα εντυπωσιακοί. Δεν πειράζουν τον κόσμο αλλά αντίθετα περνάνε από δίπλα σου τόσο γρήγορα που δεν προλαβαίνεις ούτε να τους φωτογραφίσεις.
Τη στολή αυτή του κουδουνοφόρου τη φορούν κατά το έθιμο άντρες αλλά τα τελευταία χρόνια ντύνονται και τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, ώστε να συνεχίσουν την παράδοση. Γυρνούν μόνοι τους ή σε παρέες ανάμεσα στο πλήθος όχι μόνο την Κυριακή της αποκριάς και την Καθαρά Δευτέρα αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια του τριωδίου.
Οι κουδουνοφόροι στον Σοχό είναι ντυμένοι με μια ιδιαίτερη παραδοσιακή φορεσιά. Χαρακτηριστικά στοιχεία της στολής των Κουδουνοφόρων του Σοχού είναι τα μαύρα δέρματα τράγων, η πλεχτή εσάρπα που διπλώνει στον αυχένα, τα κεντητά μανικέτια που εφαρμόζονται στους βραχίονες, το “καλπάκι”, που είναι μια πλουμιστή μάσκα-προσωπίδα με μακριά μουστάκια που καταλήγει σε μια ψηλή κεφαλοστολή και με την οποία καλύπτουν πρόσωπο και κεφάλι και τέλος τα 5 κουδούνια που εξαρτώνται από τους ώμους και τη μέση με το ζωνάρι. Απαραίτητα εξαρτήματα είναι επίσης η γκλίτσα και ένα μπουκάλι ούζο για να κερνούν γνωστούς και φίλους, ανταλλάσσοντας ευχές.
Η επιλογή των κουδουνιών
Η επιλογή των κουδουνιών δεν είναι τυχαία ούτε στο σχήμα, ούτε στο μέγεθος αλλά ούτε και στον όγκο. Τα 5 κουδούνια επιλέγονται με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να είναι «συνταιριασμένα» και να προκύπτει ένα αρμονικό σύνολο ήχων με διαφορετικά τονικά ύψη. Το μεγαλύτερο και μπάσο στον ήχο, το “μπατάλι”, είναι σφυρήλατο και δένεται πίσω στη μέση ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα, τα “κυπριά”, είναι χυτά και μπαίνουν τα δύο πίσω και τα δύο μπροστά, σε σειρά μεγέθους από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο.
Για τους ντόπιους είναι πολύ σημαντικά τα κουδούνια, σε βαθμό που να περιλαμβάνονται και στις διαθήκες! Κάθε πατέρας θεωρεί ηθική υποχρέωσή του να εξασφαλίσει για το γιο του μια καλή ντουζίνα (πεντάδα) κουδουνιών.
Καθαρά Δευτέρα στον Σοχό
Την Καθαρά Δευτέρα, μας είπαν, πως ο κόσμος στον Σοχό είναι ακόμα περισσότερος από την Κυριακή της Αποκριάς. Γίνεται μάλιστα και μια μεγάλη καρναβαλική παρέλαση και από τους κουδουνοφόρους.
Εάν θέλετε να βρεθείτε εκεί να ξέρετε πως τα ωραία αρχίζουν από τις 12 και μετά! Θα σας πρότεινα μάλιστα να ντυθείτε τσιγγάνοι/τσιγγάνες ώστε να ταιριάζεται με το ντύσιμο των ντόπιων καρναβαλιών (καλεσμένοι του γάμου). Στις 12 μοιράζεται φασολάδα και σαρακοστιανά εδεσμάτα. Το μεσημέρι τελείται το έθιμο της συγχώρεσης, το “Προστάβανι” κατά το οποίο οι μικρότεροι προσφέρουν ένα πορτοκάλι στους μεγαλύτερους και τους φιλούν το χέρι για να ζητήσουν συγχώρεση για αμαρτήματα ή παραβλέψεις τους. Στην πλατεία του χωριού συγκεντρώνεται πλήθος, στο οποίο ανύπαντρα κορίτσια προσφέρουν πίτες. Στήνεται χορός με τη συνοδεία ζουρνάδων και νταουλιών.
Νωρίς το απόγευμα γίνεται η πομπή των μεταμφιεσμένων στην οποία συμμετέχουν ομάδες με ποικίλες μεταμφιέσεις, όπως τα πρόσωπα της παρωδίας του γάμου και τέλος η παρέλαση μικρών και μεγάλων κουδουνοφόρων με κατεύθυνση προς την κεντρική πλατεία. Φανταστείτε τι χαμός θα γίνεται με τις κουδούνες τους!
Μπορεί να σας ενδιαφέρει:
- Στις Μηλιές με το τρενάκι του Πηλίου, τον «Μουτζούρη»
- Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων και Μανιταριών στην Καλαμπάκα!
- Ο Προϊστορικός Λιμναίος Οικισμός της Καστοριάς
Λαογραφικό Μουσείο Σοχού
Όταν η φίλη μου μου πρότεινε να επισκεφτούμε το λαογραφικό τους μουσείο δέχτηκα με χαρά αν και δεν περίμενα να συναντήσω κάτι τόσο όμορφο. Σε αντίθεση με άλλα λαογραφικά μουσεία με εντυπωσίασε γιατί ήταν ένα σύγχρονο μουσείο που υπηρετεί την παράδοση. Το μουσείο είναι στημένο σε ένα παλιό αναπαλαιωμένο σπίτι, το μοναδικό που απέμεινε από το σεισμό του 1978 στο κέντρο της πόλης και εξωτερικά είναι πολύ περιποιημένο και όμορφο. Εσωτερικά με ενθουσίασε και πραγματικά δεν περίμενα να δω κάτι τέτοιο!
Ο τρόπος που είναι όλα τοποθετημένα τα παλιά αντικείμενα, ο χαμηλός φωτισμός, τα φωτεινά κάδρα με τις φωτογραφίες σε κάνουν να νιώθεις μια ζεστασιά σαν να βρίσκεσαι στο σπίτι σου! Είναι ένα λαογραφικό μουσείο που θα κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον του επισκέπτη και παρόλο που πολλά από τα αντικείμενα τα έχει δει και ξαναδεί σε άλλα μουσεία ή μπορεί να τα γνωρίζει από τους δικούς του προγόνους, ο τρόπος που παρουσιάζονται εκεί τα κάνει ξεχωριστά.
Παραδοσιακές στολές, χειροποίητα εργόχειρα, γεωργικά εργαλεία, χρηστικά αντικείμενα είναι λίγα από αυτά που θα δεί ο επισκέπτης, αν και τονίζω ότι το ωραιότερο είναι ο τρόπος με τον οποίο θα τα δείτε σε αυτό το υπέροχο περιβάλλον. Πραγματικά αξιέπαινη προσπάθεια!
Στον επάνω όροφο του σπιτιού υπάρχει κι ένα μικρό δωμάτιο στημένο σαν ένα πραγματικό παραδοσιακό σπίτι παλιότερης εποχής.
Φυσικά δεν λείπουν και οι τραγόμορφοι κουδουνοφόροι, σύμβολο της περιοχής, αφού ο Σοχός φημίζεται για το ιδιαίτερο καρναβάλι του.
Ακολουθήστε μας στην ταξιδιωτική μας ομάδα στο facebook Ταξίδια με το Ανθομέλι.
Το πανηγύρι των 12 Αποστόλων στον Σοχό.
Ενδιαφέρον έχει κι ένα ακόμη γεγονός στην περιοχή. Πρόκειται για το πανηγύρι των 12 Αποστόλων στον Σοχό όπου γίνονται και αθλητικοί αγώνες. Δεν σας κρύβω πως μέχρι πριν την επίσκεψή μου στο λαογραφικό μουσείο Σοχού δεν γνώριζα για αυτούς τους αγώνες παρόλο που το συγκεκριμένο πανηγύρι είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα. Για όσους, λοιπόν, δεν τον γνωρίζουν να πω πως στην ανατολική πλευρά του Σοχού, στο Μαράσι, σε μια εκπληκτική περιοχή γεμάτη από πλατάνια και καστανιές βρίσκεται το ξωκλήσι των 12 Αποστόλων. Σύμφωνα με την παράδοση από εκεί πέρασε και ο Απόστολος Παύλος ή συνοδοί Απόστολοι στους οποίους είναι αφιερωμένος αυτός ο μικρός ναός.
Το πανηγύρι των 12 Αποστόλων διαρκεί τρεις μέρες, 28-30 Ιουνίου . Στο στάδιο «Μενελάου Βασιλικού» διοργανώνονται αθλητικοί αγώνες με αποκορύφωμα το αγώνισμα της πάλης με “κιουσπέτια” (δερμάτινα στενά παντελόνια), που διεξάγεται υπό τους αδιάκοπους ήχους νταουλιών και ζουρνάδων.
Άλλο ένα εξαιρετικό λαογραφικό μουσείο με πολύ ιστορία είναι και αυτό στο Μέτσοβο.
Αθλητές όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από διάφορες βαλκανικές χώρες αγωνίζονται στο αγώνισμα της πάλης. Η πάλη με λάδι είναι ένα είδος ελεύθερης πάλης, όπου οι παλαιστές (πεχλιβάνηδες=πρωταθλητές) παλεύουν λαδωμένοι. Το λάδι τους βοηθάει να γλιστράνε μεταξύ τους και να αποφεύγουν τις λαβές του αντιπάλου. Στους νικητές προσφέρονται ζώα ως έπαθλα από δωρεές κτηνοτρόφων της περιοχής.
Όπου και να επιλέξατε να είστε αυτές τις μέρες σας εύχομαι να περάσετε υπέροχα!
Καλή Αποκριά και καλή Σαρακοστή!
Κατερίνα
Ακολουθήστε το Ανθομέλι στο Facebook, στο Instagram και γίνετε μέλη της ταξιδιωτικής μας ομάδας Ταξίδια με το Ανθομέλι στο Facebook.
Τι φοβερό μέρος είναι αυτό! Κοίτα να δεις πόσα πράγματα υπάρχουν στην Ελλάδα που δεν τα ξέρουμε καν…εντυπωσιάστηκα πραγματικά!
Άλκηστη
Σαν χωριό δεν είναι εντυπωσιακό αν και η ντόπιοι είναι πολύ περήφανοι για τον τόπο τους. Η οργάνωση όμως του καρναβαλιού και το λαογραφικό μουσείο με εντυπωσίασαν κι εμένα. Τόσα άκουγα και δεν το πίστευα νομίζοντας ότι ήταν κάτι πολύ τοπικό! Το πόσους γνωστούς δε συνάντησα εκείνη την ημέρα εκεί δεν λέγεται!