Ήρθαν τα Φώτα, φεύγουν οι καλικάντζαροι

Καλή Χρονιά με υγεία, αισιοδοξία και πολλές όμορφες στιγμές με τους αγαπημένους σας. Πέρασαν τα Χριστούγεννα, ήρθε ο νέος χρόνος, όμως οι γιορτές συνεχίζονται και με την τρίτη μεγάλη γιορτή του δωδεκαήμερου, τα Θεοφάνεια ή Φώτα, που μαζί με την ημέρα του αγιασμού και του Αη-Γιάννη αποτελούν ένα τριήμερο γιορτής των νερών.

Την παραμονή της εορτής των Φώτων, τα παιδιά μας λένε τα κάλαντα πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι καλώντας μας πως η γιορτή της βάπτισης του Χριστού πλησιάζει. 

Κάλαντα των Φώτων

Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός
η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ’ η κυρά μας, η Παναγιά,
όργανο βαστάει, κερί κρατεί
και τον Άη Γιάννη παρακαλεί
“Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί,
Ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο”

Καλημέρα, καλημέρα,
καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά. 

Στις 6 Ιανουαρίου είναι η γιορτή των Θεοφανίων. Ονομάζεται έτσι, γιατί κατά τη διάρκεια της βάπτισης του Χριστού εμφανίστηκε (“φανερώθηκε“) η Αγία Τριάδα με μορφή περιστεριού. Αλλά η γιορτή ονομάζεται και Φώτα επειδή οι Χριστιανοί βαπτίζονταν ομαδικά εκείνη την ημέρα και φωτίζονταν με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Στη μεγάλη γιορτή των Φώτων αγιάζονται τα νερά. Όλος ο κόσμος σε λιμάνια, ποτάμια και σε δεξαμενές συγκεντρώνονται και όταν ο τίμιος σταυρός ρίχνεται στα νερά από τον ιερέα, νέοι πέφτουν στα νερά για να τον πιάσουν και είναι μεγάλη τιμή σε αυτόν που το καταφέρνει. Με τον αγιασμό που παίρνουμε την ημέρα των Θεοφανίων ραντίζουμε τα σπίτια μας αλλά και οι άνθρωποι των χωριών ραντίζουν τα ζώα τους και τα κτήματά τους ώστε η σοδειά τους να είναι καλή. 

Τα παιδιά συνεχίζουν τις διακοπές τους από τα μαθήματα του σχολείου και τα παιχνίδια τους και οι φωνούλες τους αντηχούν μέσα στα σπίτια γεμίζοντάς τα συγχρόνως και με τις σκανταλιές τους. Σκανταλιές όμως δεν κάνουν μόνο αυτά, σκανταλιές κάνουν και οι καλικάντζαροι!

Σας φαίνεται αστείο ή μήπως μαγικό;

Οι καλικάντζαροι ανήκουν και αυτοί στην μαγεία των εορτών και η παράδοση τους θέλει να βρίσκονται επάνω στη γη μέχρι την εορτή των Φώτων. Για τους περισσότερους από εμάς στο μυαλό μας, οι καλικάντζαροι είναι μαύροι, άσχημοι, πολύ ψηλοί και φορούν σιδεροπάπουτσα. Για άλλους έχουν κόκκινα μάτια, πόδια τράγου και είναι τριχωτοί. Ενώ για άλλους είναι κουτσοί, στραβοί, μονόφθαλμοι αλλά πάνω απ’ όλα για όλους μας οι καλικάντζαροι είναι πολύ κουτοί. Ζουν κάτω από την γη και προσπαθούν όλο τον χρόνο να κόψουν το δέντρο που κρατάει την γη με ένα μεγάλο πριόνι ή ακόμη και με τα δόντια τους. Και εκεί που το δέντρο ετοιμάζεται να πέσει κάτω έρχονται τα Χριστούγεννα, οι καλικάντζαροι παρατάνε τη δουλειά τους στη μέση και ανεβαίνουν επάνω στη γη. Μετά την εορτή των Φώτων ξαναγυρνούν πάλι στα σπλάχνα της γης και ξαναρχίζουν από την αρχή το έργο τους. 

Όμως κατά τη διάρκεια του δωδεκαήμερου, οι καλικάντζαροι είναι γεμάτοι σκανταλιές και πονηράδες. Ξετρυπώνουν από τις τρύπες τους και όταν νυχτώσει μπαίνουν από την καπνοδόχο και αρχίζουν και τριγυρίζουν μέσα στα σπίτια. Αρχίζουν να ανακατεύουν, να μπερδεύουν ό,τι βρίσκεται μπροστά τους και κάνουν κάθε είδους σκανταλιές. 

Εάν οι καλικάντζαροι βρεθούν στον δρόμο, η μανία τους είναι να πειράζουν τις γριούλες. Αλίμονο όμως και σε όποιον άλλον βρεθεί στο δρόμο τους νυχτιάτικα! Χορεύουν γύρω του, τον πειράζουν, τον τραβολογούν και του κάνουν ένα σωρό άλλο πειράγματα.

Μα τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τους καλικάντζαρους; Μάλλον κάτι υπάρχει γιατί τίποτα δεν σταματά τους ανθρώπους να βρουν λύση για κάθε τι που τους προβληματίζει. Το έθιμο λέει πως πίσω από την πόρτα τους οι νοικοκυρές βάζουν ένα κόσκινο και οι καλικάντζαροι επειδή είναι πάρα μα πάρα πολύ κουτοί αρχίζουν να μετρούν τις τρύπες του κόσκινου. Ένα-δύο, ένα-δύο, ένα-δύο. Αλλά δεν πάνε παραπέρα στο μέτρημα και στο τρία γιατί… μπερδεύονται. Χάνουν την ώρα, μετρούν, ξαναμετρούν ώσπου ξημερώνει και εξαφανίζονται. 

Όμως υπάρχει και άλλος τρόπος να φύγουν οι καλικάντζαροι. Κατά την παράδοση, οι νοικοκυραίοι καίνε αλάτι ή κανένα παλιοπάπουτσο στο αναμμένο τζάκι και ο καπνός αλλά και οι κρότοι από το αλάτι που σκάει τους διώχνουν μακρυά. Ας μην ξεχνάμε όμως και το έθιμο της κρεμμύδας που βάζουμε έξω από την πόρτα μας κατά τη διάρκεια των γιορτών. Το ξέρατε ότι έτσι διώχνετε τους καλικάντζαρους μακριά;

Ο καλύτερος όμως τρόπος για να τους διώξουμε είναι η φωτιά, γι’ αυτό το έθιμο λέει πως μέρα και νύχτα, όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, πρέπει η φωτιά στο σπίτι να μην σβήνει ποτέ.

Ωστόσο, ό,τι και να γίνει την ημέρα των Φώτων, από τον φόβο της αγιαστούρας του παπά οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται από προσώπου γης.

Φεύγετε να φεύγουμε
κι έφτασε ο τουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του…

Χρόνια πολλά και του χρόνου! Κρατάτε τα έθιμα, είναι η παράδοσή μας, είναι ο πολιτισμός, είμαστε όλοι εμείς. 

Μαμά Μαρία

Υ.Γ. Μάθετε για τα έθιμα των Χριστουγέννων εδώ.